Als professioneel vertaler in opleiding krijg ik regelmatig, dan wel niet wekelijks de vraag: “Oh jee, je wordt vertaler? Ben je niet bang dat AI jouw baan straks over gaat nemen?”. Of een vraag met een wat pessimistischere inslag “AI kan toch prima vertalen, waarom hebben we eigenlijk nog (menselijke) vertalers nodig?”.

Meer dan alleen vertalen

Vooral in het woordje prima zit de clue. De vertaling is goed genoeg en daar neemt de maatschappij veelal genoegen mee. Zo las ik laatst in een blogpost van Mia Delphigué op Medium van 24 april 2025 hoe bepaalde beroepen langzaam overgenomen worden door AI. Ik heb dit artikel vanuit het Frans mogen vertalen en ik heb daardoor speciaal deze blog geschreven. 

Door AI zie ik het vak als vertaler veranderen; in plaats van vertaler ben je straks tekstcriticus, promptengineer of feitenchecker in plaats van taalspecialist in een specifiek domein. In dit domein vertaal je niet alleen, maar je brengt ook een cultuur en een boodschap over. Juist in dit specialisme zit de kracht van de vertaler en schuilt het gevaar van AI: de geschreven tekst van AI is geen werkelijkheid, want AI verzint situaties, bronnen of zelfs tekst. Dit kan tot lastige situaties leiden als je de taal niet machtig bent en deze verschillen dus niet (zo) opvallen. 

Zo neemt AI vaak een short cut op het gebied van equivalent vertalen, waardoor een tekst een hele andere boodschap krijgt. De vertaling is vaak wel correct (want de tekst wordt woord-voor-woord vertaald), maar het ontbreekt aan emotie en nuance. Dit krijg ik zeker ook mee door mijn werkzaamheden bij Exito: ik ontwikkel mijn kritische taalkundige blik nog verder en ik word nog meer bevlogen door taal dan ik al was. Bij Exito hebben we een doel: een tekst moet goed leesbaar zijn met een duidelijke boodschap. Hierbij komt steeds de vraag naar voren: “Wat zeg je nu precies met deze tekst? Wat is de boodschap? Hoe verwoord je deze boodschap?”. 

Mensen nodig voor gevoel of gewenst effect

Door mijn opleiding als professioneel vertaler heb ik geleerd verbanden te leggen tussen een tekst en het publiek, en ik ben van mening dat een machine, die geen gevoel heeft en kunstmatige taal produceert, niet in staat is om het gevoel of gewenste effect bij de lezer teweeg te brengen of zich er alleen al in te verdiepen. Zo zegt Christos Ellinides, Directeur -Generaal voor Vertaling bij de Europese Commissie: “However efficiently a generative AI-based system works, it cannot understand the text the way a person understands it. Only a person has the life experience to instinctively grasp what another human being really wanted to say”.

Dat AI geregeld de plank misslaat, komt de laatste tijd steeds meer naar voren. In een artikel in de Trouw vertelt Lettie Dorst, taalkundige en universitair hoofddocent aan de Universiteit Leiden, hierover. Ze gaat onderzoek doen naar machinevertaling van metaforen en ze ziet een kwalijke opmars van generatieve AI en de heftige consequenties die het met zich meebrengt. Als tolken in de spreekkamer worden wegbezuinigd of krantenartikelen met ChatGPT worden vertaald, ligt miscommunicatie en nepnieuws op de loer. Belangrijker is de houding van het publiek: “ Stoort het mensen nou, of zien ze het niet?”. 

AI is en blijft een tool, die met een kritisch oog moet worden gebruikt (als het door de vertaler of tekstschrijver überhaupt al gebruikt wordt). En hoe zorg je ervoor dat de tekst dan wel de juiste toon, boodschap en terminologie heeft? Juist, met behulp van vertalers, tekstschrijvers én native speakers!

Geschreven door Eva Klompé, studente Vertaalwetenschap, specialisatie Professioneel Vertalen Frans